Καντούνης, Νικόλαος

(Ζάκυνθος 1767 – 1834). Ζωγράφος. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Επτανησιακής σχολής. Δεν είναι βέβαιο αν όφειλε τη ζωγραφική του εκπαίδευση σε μια σύντομη μαθητεία του κοντά στον Νικόλαο Κουτούζη ή αν, όπως αναφέρει η παράδοση, διδάχθηκε την τέχνη παρακολουθώντας κρυφά τον Κουτούζη να ζωγραφίζει. Στην πραγματικότητα φαίνεται ότι υπήρξε αυτοδίδακτος, όπως και ο ίδιος υποστήριζε στην επιγραφή μιας αυτοπροσωπογραφίας του. Το 1786, σε ηλικία 19 ετών, χειροτονήθηκε διάκονος και τρία χρόνια αργότερα έγινε εφημέριος του ναού της Ευαγγελίστριας της Ζακύνθου. Από τότε άρχισε να ασχολείται με τη ζωγραφική. Το ζωγραφικό έργο του Κ. περιλαμβάνει πίνακες θρησκευτικού και κοσμικού περιεχομένου. Γνωστός για την ταχύτητα της εκτέλεσης, άφησε πολλές και εκτεταμένες θρησκευτικές συνθέσεις, ζωγραφισμένες πάντοτε με την τεχνική της ελαιογραφίας (που είχε επικρατήσει στα Επτάνησα από την εποχή των Δοξαράδων) και επηρεασμένες από το πνεύμα και τα εικονογραφικά πρότυπα της δυτικής θρησκευτικής ζωγραφικής. Οι κυριότεροι πίνακές του στη Ζάκυνθο κοσμούσαν τους ναούς των Αγίων Πάντων (Λιτανείατων Αγίων στο στηθαίο του γυναικωνίτη, ενυπόγραφη και χρονολογημένη, 1809), της Ευαγγελίστριας, όπου ήταν εφημέριος, του Αγίου Παντελεήμονα (περ. 1820), της Αγίας Αικατερίνης των Σιναϊτών (1825), της Υπαπαντής (1832), των Αγίων Αποστόλων, της Αγίας Παρασκευής των Αθιγγάνων, του Ακάθιστου (1834) κ.ά. Το 1821 ο ζωγράφος εξορίστηκε από τους Άγγλους στη μονή της Κυράς στη νήσο Δία, κοντά στην Κεφαλονιά, για τη συμμετοχή του στη Φιλική Εταιρεία. Εκεί αφιέρωσε τέσσερις από τις καλύτερες εικόνες του, τον Μυστικό Δείπνο, τον Νιπτήρα, την Απόφαση του Πιλάτου και την Προσευχή στον Κήπο της Γεσθημανή. Στην Κέρκυρα, στη μονή της Πλατυτέρας υπάρχουν δύο πίνακές του με τον Μυστικό Δείπνο και τον Νιπτήρα. Το θρησκευτικό έργο του Κ. διακρίνεται για την ποικιλία των θεμάτων, τη συναισθηματική ερμηνεία και την παθητικότητα των μορφών. Η κοσμική ζωγραφική του Κ. περιλαμβάνει κυρίως προσωπογραφίες, είδος ιδιαίτερα αγαπητό την εποχή εκείνη στην αστική τάξη της Επτανήσου. Δεν αποκλείεται να είχε ασχοληθεί και με άλλα θέματα, όπως μαρτυρεί η ελαιογραφία Αφροδίτη και Σάτυρος (συλλογή Κουτλίδη, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα) που αποδίδεται στον Κ. Αξιόλογες, μεταξύ άλλων, είναι οι προσωπογραφίες του φαρμακοποιού Δικόπουλου και του Σεβαστιανού Σκιαδά (Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα), του Ανδρέα Κορνηλίου, του Καρλόγλου Τσορμπατζή Σμύρνης, του ζεύγους Πλέσσα (συλλογή Κουτλίδη, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα) κ.ά. Με αντικειμενικότητα και ψυχολογική διείσδυση στην προσωπικότητα των εικονιζομένων, με σίγουρη πινελιά και αδρό σχέδιο, κατόρθωνε να αποδίδει τον ιδιαίτερο εσωτερικό κόσμο του καθενός, γεγονός που τον ανέδειξε σε έναν από τους καλύτερους Έλληνες ζωγράφους σε αυτό το είδος της τέχνης. Ο Κ. είχε αρκετούς μαθητές, με πιο γνωστούς τον Γεράσιμο Πιτζαμάνο, τον Διονύσιο Καλλιβωκά, τον Αντώνιο Ρίφτο, τον Διονύσιο Τσόκο κ.ά. «Ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος», έργο του ζωγράφου Νικόλαου Καντούνη, εκπροσώπου της Επτανησιακής σχολής (Μουσείο Ζακύνθου).